Niejednokrotnie zdarza się tak, iż dana osoba nie chce, by rodzeństwo czy rodzice odziedziczyli cały majątek ich życia. Zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego pierwszeństwo do uzyskania spadku mają dzieci, małżonkowie, rodzice, rodzeństwo, dziadkowie oraz tak zwane rodzeństwo zstępne.
Istnieje możliwość pozbawienia praw do dziedziczenia spadku poprzez tak zwane wydziedziczenie. W ten sposób można zapobiec temu, iż nasz spadek otrzyma małżonek, rodzeństwo czy dziecko. Jednak wydziedziczenie musi zostać dokonane w testamencie i dodatkowo właściwie uzasadnione. Nie można wydziedziczyć każdego oraz w każdej sytuacji – w testamencie należy podać konkretną przyczynę wydziedziczenia. Jeśli taka przyczyna nie zostanie wyraźnie zaznaczona, wówczas wydziedziczenie może okazać się nieskuteczne.
Istnieją różne przyczyny wydziedziczenia (nazywane także przesłankami wydziedziczenia). Wydziedziczenie może mieć miejsce wówczas, gdy spadkobierca dopuścił się umyślnego przestępstwa przeciw zdrowiu lub życiu czy w sytuacji, gdy postępuje wbrew woli spadkodawcy i w sposób sprzeczny z regułami życia społecznego (jest narkomanem, alkoholikiem, odmawia podjęcia pracy, itp.). Inne przyczyny na ogół nie mogą stanowić podstawy do wydziedziczenia.
Pamiętajmy też, że nie można kogoś wydziedziczyć (na przykład na skutek niewłaściwego postępowania z zasadami współżycia społecznego), a następnie przebaczyć mu złe uczynki. Wówczas z wydziedziczenia nic nie będzie, więc taką sytuację także warto mieć na uwadze.
Pozbawienie spadkobierców prawa do spadku niekiedy jest także określane mianem pozbawienia prawa do zachowku. Przepisy regulujące kwestie wydziedziczenia znajdują się w kodeksie cywilnym (w art. 1008). Zgodnie z prawem, wydziedziczenie oznacza równoczesne pozbawienie małżonka, rodziców, dziecka czy rodzeństwa zstępnego prawa do zachowku.
Wydziedziczenie ma to do siebie, że o pozbawieniu prawa do spadku decyduje w głównej mierze sam spadkodawca – takiej decyzji nie może zatem podjąć sąd ani żadna inna instytucja. Decyzje takiej osoby muszą jednak zostać zapisane w testamencie, a co więcej, muszą one zostać poparte wymienionymi wyżej przyczynami. W przeciwnym razie wydziedziczenie może okazać się nieważne.
Osoba, wobec której zostało zastosowane wydziedziczenie w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego nie może ubiegać się o spadek – zostaje ona całkowicie pozbawiona praw do zachowku i z tej racji jakiekolwiek jej roszczenia będą po prostu bezskuteczne.
Możliwe jest natomiast bronienie się przed niesłusznym wydziedziczeniem – jeśli dana osoba uważa, że została wydziedziczona niesłusznie, wówczas ma prawo dochodzenia swoich roszczeń. Na ogół odbywa się ono poprzez wniesienie przeciw pozostałym spadkobiercom pozwu o zapłatę zachowku. W trakcie takiego postępowania konieczne jest jednak uzasadnienie niesłuszności wydziedziczenia, a więc podanie racjonalnych argumentów oraz przyczyn, na podstawie których zostaliśmy wydziedziczeni nieprawdziwie.