Chociaż przepisy prawa spadkowego nie nakładają na spadkobierców obowiązku przeprowadzenia postępowania spadkowego, to jednak bez sądownego bądź notarialnego poświadczenia o nabyciu spadku nie udowodnimy do niego praw. Postępowanie spadkowe nie musi zostać przeprowadzone w ściśle określonym terminie – może odbyć się nawet po kilkudziesięciu latach od daty zgonu spadkodawcy.
By uregulować sprawy spadkowe należy w pierwszej kolejności ustalić krąg spadkobierców. Warto zaznaczyć, że stwierdzenie nabycia spadku można dokonać nie tylko sądownie, ale także przed notariuszem (wówczas otrzymujemy akt poświadczenia dziedziczenia). Notarialnie kwestie te można jednak uregulować wyłącznie wówczas, gdy nie ma sporu co do kręgu spadkobierców oraz udziałów przypadających im w spadku.
Postępowanie spadkowe wszczyna się poprzez złożenie w określonym sądzie rejonowym wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Ponieważ postępowanie spadkowe jest zaliczane do tak zwanego postępowania nieprocesowego, to zgodnie z obowiązującymi przepisami każdy uczestnik takiego postępowania musi ponieść koszty związane z jego udziałem w danej sprawie.
Powszechnie wiadomo, że mniejsze koszty poniesiemy przeprowadzając sprawę spadkową u notariusza, jednak nie zawsze jest to możliwe. Pierwszą opłatą sądową, jaką musi ponieść spadkobierca to na ogół opłata od wnoszonego wniosku o nabycie spadku. Jej koszt to 50 złotych.
Kolejne koszty postępowania spadkowego są związane z działem spadku. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, należy uiścić kwotę w wysokości 500 złotych od wniosku o dział spadku. Jeśli wniosek o dział spadku jest połączony ze zniesieniem współwłasności, wówczas koszt zwiększa się i wynosi 1000 zł.
Sprawy spadkowe mogą też wymagać uiszczenia dodatkowych opłat, które mogą dotyczyć na przykład apelacji, skargi kasacyjnej czy w związku z zabezpieczeniem spadku po cudzoziemcu (na ogół takie koszty nie przekraczają jednak 100 złotych).
Warto wiedzieć, że w niektórych okolicznościach możliwe jest zwolnienie od kosztów sądowych postępowania spadkowego. Przepisy prawa spadkowego przewidują taką możliwość, chociaż w głównej mierze o zwolnieniu od kosztów decyduje przede wszystkim sąd rejonowy.
Sąd może zatem uwzględnić wniosek o zwolnienie od kosztów postępowania spadkowego, może jednak także taki wniosek oddalić lub zgodzić się na częściowe zwolnienie od kosztów. Chcąc mieć pewność, że sąd pozytywnie rozpatrzy nasz wniosek o zwolnienie od kosztów, należy wykazać, iż nie jesteśmy w stanie ponieść tego rodzaju wydatków bez uszczerbku utrzymania dla siebie oraz rodziny. Jeśli wniosek zostanie właściwie uzasadniony i poparty odpowiednimi argumentami, wówczas sąd może zwolnić nas nawet z całości kosztów sądowych postępowania spadkowego.