Zadbaj o swoich bliskich, czyli prawo spadkowe w praktyce

Testament to w polskich realiach wciąż rzadkość. Dużo popularniejsze są akty poświadczenia lub postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Często więc takie sprawy załatwiane są w początkowym okresie żałoby, co wiąże się z dodatkowym stresem dla bliskich zmarłego. Dodatkowo mogą stać się źródłem konfliktu między spadkobiercami.

Od czego zacząć?

Przede wszystkim warto wiedzieć, że prawo spadkowe oznacza ogół uprawnień i obowiązków, związanych z dziedziczenie majątku po zmarłym spadkodawcy. Wbrew powszechnemu przekonaniu, że zawsze oznacza to zysk i powiększenie własnego majątku. Po zmarłym można odziedziczył także długi, dlatego w pewnych sytuacjach korzystniejsze jest odrzucenie spadku. Wartość aktywów, np. nieruchomości, może bowiem nie pokryć całości długów spadkodawcy, co oznacza, że obowiązek spadkobiercy będzie ich spłata. Zasady spadkowe zostały opisane zarówno w Kodeksie Cywilnym, jak i Kodeksie Postępowania Cywilnego. 

Dziedziczenie ustawowe

W przypadku braku testamentu, mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym. W praktyce oznacza to przede wszystkim kolejność oraz udziały w spadku poszczególnych członków rodziny. 

Kolejność dziedziczenia jest następująca: 

1. Najpierw do dziedziczenia są powoływani współmałżonek wraz z dziećmi. 
2. W dalszej kolejności rodzice, rodzeństwo oraz zstępni (dzieci) rodzeństwa zmarłego.
3. Wobec braku powyższych osób, dziedziczą dziadkowie spadkodawcy oraz ich dzieci. 
4. W ostatniej kolejności do dziedziczenia mogą być powołane dzieci współmałżonka spadkodawcy. 

Kto może sporządzić testament?

Testament może sporządzić każdy, kto ma wolę rozporządzenia swoim majątkiem za życia. W drodze testamentu można wydziedziczyć osobę, która w przypadku dziedziczenia ustawowego, weszłaby do grona spadkobierców. Osoba wydziedziczona traci również prawo do zachowku. Zachowek to kwota, jakiej może domagać się bliski krewny spadkodawcy od spadkobierców. Jej wysokość zależy od wielu czynników i jest każdorazowo ustalana indywidualnie. Może być też przedmiotem ugody ze spadkobiercami. 

Warto o tym pamiętać, ponieważ nawet w przypadku pominięcia konkretnego członka rodziny w testamencie, ale bez wyraźnego wydziedziczenia, nie odbierze to tej osobie prawa do zachowku. 

Co do zasady, testament można sporządzić w: 

• zwykłej formie pisemnej, czyli po prostu spisać swoje oświadczenie woli i podpisać się pod nim;
• kwalifikowanej formie pisemnej, czyli w postaci aktu notarialnego; 
• ustnej w obecności 3 świadków, którzy następnie muszą potwierdzić treść oświadczenia przed sądem – ich zeznania muszą być zgodne. 

Jeżeli chcesz, aby konkretną osoba otrzymała po Twojej śmierci konkretny przedmiot z Twojego majątku, wówczas należy zawrzeć w treści testamentu tzw. zapis windykacyjny. Na jego mocy dany przedmiot, np. cenna pamiątka rodzinna, zostanie wyłączony z masy spadkowej i trafi z chwilą otwarcia spadku do zapisobiercy. 

Kiedy warto udać się do adwokata?

Po pomoc prawną do adwokata warto udać się zawsze wtedy, gdy mamy jakiekolwiek wątpliwości natury prawnej. Szczególnie w przypadku prawa spadkowego, nie warto polegać na przypadkach opiniach, znalezionych na forach internetowych. Każdy stan faktyczny jest bowiem inny i wymaga indywidualnego podejścia. Warto zatem skorzystać z pomocy prawnej udzielanej przez kancelarię adwokacką.

Adwokat pomoże przede wszystkim: 

• Podjąć decyzję, czy przyjąć spadek w całości, wprost, czy z dobrodziejstwem inwentarza. Ma to szczególne znaczenie, gdy w skład spadku wchodzą długi. Odrzucić lub przyjąć wprost spadek można w terminie 6 miesięcy od daty, w której spadkobierca dowiedział się o podstawie dziedziczenia. W praktyce będzie to najczęściej data śmierci spadkodawcy. 
• Ustalić, co dokładnie wchodzi w skład spadku po zmarłym, ponieważ ta kwestia nie jest tak oczywista, jak powszechnie sądzimy. Często w takim przypadku pojawiają się problemy, wynikające z braku postępowań spadkowych w przeszłości. 
• Wybrać odpowiedni sposób postępowania w przypadku sporu między spadkobiercami. Adwokat może wówczas wystąpić w roli mediatora i przedstawić skonfliktowanym stronom w obiektywny sposób możliwe rozwiązania w ich sytuacji. 
• Sporządzić testament w zwykłej formie pisemnej lub przygotować jego zarys, jeżeli spadkodawcy życzy sobie formy aktu notarialnego. Adwokat może wówczas pomóc zawrzeć w testamencie wszelkie niezbędne kwestie, ale sam akt sporządza już notariusz. Warto pamiętać, że skuteczny testament powinien wyczarować wszelkie kwestie wynikające z szeroko pojętego prawa spadkowego. Choćby z tego względu warto skonsultować swoje rozporządzenie majątkiem z prawnikiem.